ઝારખંડ જેલ અને સુધારક સેવાઓ બિલ ૨૦૨૪ આજે ઝારખંડ વિધાનસભામાં રજૂ કરવા માટે તૈયાર છે. આ બિલના અમલીકરણ સાથે, ઝારખંડની જેલમાં બંધ કેદીઓને સજા કરવાને બદલે તેમના માનવ અધિકારોના રક્ષણ અને સુધારણા સાથે સંબંધિત કાયદો સત્તાવાર રીતે અમલમાં આવશે. ઝારખંડની જેલોમાં અંગ્રેજી કાયદાથી આઝાદી મળવા જઈ રહી છે.
કેદીઓની સજાને બદલે તેમના સુધારા પર વધુ ભાર આપવામાં આવી રહ્યો છે. મોટા પ્રમાણમાં, ઝારખંડની જેલોમાંથી બ્રિટિશ કાયદાને નાબૂદ કરવામાં આવ્યો છે અને તેના સ્થાને મોડલ જેલ મેન્યુઅલ હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવી રહી છે. હવે ઔપચારિક કાયદો બનાવવા અને તેને લાગુ કરવાની તૈયારીઓ લગભગ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. આ હેતુ માટે, ઝારખંડ જેલ અને સુધારાત્મક સેવાઓ બિલ ૨૦૨૪ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે, જે ઝારખંડ વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે.
આ બિલના અમલીકરણ સાથે, ઝારખંડની જેલમાં બંધ કેદીઓને સજા કરવાને બદલે તેમના માનવ અધિકારોના રક્ષણ અને સુધારણા સાથે સંબંધિત કાયદો સત્તાવાર રીતે અમલમાં આવશે.
હાલમાં, જેલ અધિનિયમ ૧૯૮૪, પ્રિઝનર એક્ટ ૧૯૦૦ અને કેદીઓનું ટ્રાન્સફર એક્ટ ૧૯૫૦ અમલમાં છે. તેમાંથી પ્રથમ બે અધિનિયમો તે સમયના સંજોગોને ધ્યાનમાં રાખીને સો વર્ષ કરતાં પણ વધુ સમય પહેલાં તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા અને અમલમાં મૂકાયા હતા. જેલ સુધારણાને લઈને અનેક પીઆઈએલમાં સુપ્રીમ કોર્ટને ઘણી મહત્વપૂર્ણ સલાહ અને સૂચનાઓ આપવામાં આવી છે. સજાના ખ્યાલમાં પણ નોંધપાત્ર ફેરફારો થયા છે. જેલ, જે અગાઉ શિક્ષાત્મક સંસ્થા હતી અને સજાની પ્રકૃતિ ધરાવતી હતી, તે હવે સ્વભાવે સુધારાત્મક બની ગઈ છે. જેલને સુધારાત્મક સંસ્થા તરીકે જોવામાં આવે છે. અગાઉના ત્રણેય કૃત્યો સુધારા અને માનવ અધિકારોને બદલે સજા પર આધારિત છે.
આ સંદર્ભમાં, કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયે ૧૦ મે ૨૦૨૩ ના રોજ એક અર્ધ-સત્તાવાર પત્ર જારી કર્યો અને બ્યુરો ઑફ પોલીસ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ દ્વારા તૈયાર કરાયેલ મોડેલ જેલ અને સુધારણા સેવાઓ બિલ ૨૦૨૩નો ડ્રાટ રાજ્યોને મોકલ્યો. એવું પણ લખવામાં આવ્યું હતું કે રાજ્યો તેમના સંજોગો પ્રમાણે એક્ટમાં સુધારો કરી શકે છે. આ પછી જ ઝારખંડ જેલ અને સુધારણા સેવા બિલ ૨૦૨૪ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે.
ઝારખંડ જેલ અને સુધારણા સેવાઓ બિલ ૨૦૨૪ માં પુરુષ અને સ્ત્રી માટે અલગ જેલ અને હોસ્પિટલોનો ખ્યાલ છે. મહિલા જેલ માટે મહિલા અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ અને પુરૂષ જેલ માટે પુરૂષ અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ રહેશે.
કેદીઓના વર્ગીકરણ મુજબ તેમની સુરક્ષા, રહેઠાણ અને અન્ય સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવશે. જો કોઈ કેદી બહારના લોકો સાથે અનધિકૃત વાતચીત કરે છે અથવા કોઈ બહારના વ્યક્તિને ધમકી આપે છે અથવા ખંડણીની માંગણી કરે છે, તો તેની સામે જેલના ગુના હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.