- આ મુશ્કેલ સમયમાં ઈરાનના લોકો સાથે એક્તા પણ દર્શાવી.
નવીદિલ્હી, ૧૬-૧૭ કલાક સુધી સર્ચ ઓપરેશન બાદ સ્પષ્ટ થઈ ગયું કે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રાયસીનું નિધન થઈ ગયું છે. ગઈકાલે તેઓ પૂર્વ અઝરબૈજાન પ્રાંતમાં એક ડેમનું ઉદ્ઘાટન કરીને પરત ફરી રહ્યા હતા. પર્વતીય વિસ્તારમાં ખરાબ હવામાનને કારણે હેલિકોપ્ટર ક્રેશ થયું પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ રાત્રે જ ટ્વિટ કરીને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિની સુરક્ષાની કામના કરી હતી. આ મુશ્કેલ સમયમાં ઈરાનના લોકો સાથે એક્તા પણ દર્શાવી. આજે પીએમ મોદીએ ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના નિધન પર ઊંડો શોક વ્યક્ત કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં એ જાણવું જરૂરી છે કે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિનું નિધન ભારત માટે કેટલું મોટું નુક્સાન છે?
ઈબ્રાહિમ રાયસી જૂન ૨૦૨૧માં હસન રુહાનીના સ્થાને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયા હતા. પીએમ નરેન્દ્ર મોદી સાથે તેમની સારી કેમિસ્ટ્રી જોવા મળી હતી. બંને નેતાઓ ગયા વર્ષે મળ્યા હતા. નવેમ્બરમાં બંને નેતાઓએ ફોન પર વાત પણ કરી હતી. આ દરમિયાન ગાઝાની સ્થિતિની સાથે ચાબહાર પોર્ટના વિકાસ પર પણ ચર્ચા થઈ હતી.હેલિકોપ્ટર દુર્ઘટનામાં ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના મોતના સમાચાર એવા સમયે આવ્યા છે જ્યારે ભારત અને ઈરાને થોડા દિવસ પહેલા જ એક મોટી ડીલ ફાઈનલ કરી છે. ભારતને ચાબહારમાં સ્થિત શાહિદ બેહેસ્તી પોર્ટ ૧૦ વર્ષ માટે ઓપરેશન માટે મળ્યું છે. આ ઈરાનનું બીજું સૌથી મહત્વપૂર્ણ બંદર છે. મોદી સરકારના મંત્રી સર્બાનંદ સોનોવાલ આ કરાર માટે ઈરાન ગયા હતા. આ ડીલની દુનિયાભરમાં ખૂબ ચર્ચા થઈ હતી. પાકિસ્તાન આ વાત પચાવી શક્યું ન હતું પરંતુ ભારત અને ઈરાન વચ્ચે મિત્રતા વધતી રહી.
૧. ઈરાન કાશ્મીર પર પાકિસ્તાનના પ્રચારથી દૂર રહ્યું, થોડા અઠવાડિયા પહેલા જ્યારે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ પાકિસ્તાન ગયા હતા ત્યારે પાકિસ્તાનના પીએમ શાહબાઝ શરીફે કાશ્મીર મુદ્દો ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેમના તરફથી તેમણે આ અંગે ઈરાનના સમર્થનની વાત પણ કરી હતી, પરંતુ ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિએ કાશ્મીરનો ઉલ્લેખ કરવાનું ટાળ્યું હતું અને ગાઝા પર ચર્ચા કરી હતી.
૨. ભારતના નજીકના ભાગીદાર, તાજેતરના વર્ષોમાં ઈરાન અને ભારત એકબીજાની ખૂબ નજીક આવી ગયા છે. જ્યારે પાકિસ્તાને ગ્વાદરમાં ચીન સાથે તેની નિકટતા વધારવાનું ચાલુ રાખ્યું, ત્યારે ભારતે બે ડગલાં આગળ વધીને ચાબહારમાં પોતાની સ્થાપના કરી. ઈરાન ખુશીથી ભારતને અફઘાનિસ્તાન, મય એશિયા અને તેનાથી આગળ પ્રવેશવાનો માર્ગ આપી રહ્યું છે. નોંધનીય છે કે ઈરાન પાકિસ્તાનને બાયપાસ કરીને અફઘાનિસ્તાનને દરિયાઈ માર્ગ પ્રદાન કરી રહ્યું છે. ભારત ત્યાં ઘણું રોકાણ કરશે.
૩. સમુદ્ર શક્તિ,ભારત માટે ઈરાન પશયન ગલ્ફમાં મહત્વની શક્તિ છે. આવી સ્થિતિમાં બંને દેશો વચ્ચે સૈન્ય અને સુરક્ષા સંબંધો વધુ મજબૂત બન્યા છે. ઈરાનના બે સૌથી મોટા દુશ્મનો અમેરિકા અને ઈઝરાયેલ છે પરંતુ ભારતે ક્યારેય જૂથવાદની રમત રમી નથી. તેઓ વિશ્ર્વભરના દેશો સાથે દ્વિપક્ષીય સંબંધો પર ભાર આપતા રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે ભારતના અમેરિકા, ઈઝરાયેલ અને ઈરાન સાથે પણ સારા સંબંધો છે.
જો ભારતનું વિભાજન ન થયું હોત તો ઈરાન આપણો પાડોશી દેશ હોત. શિયા ઈસ્લામિક દેશ ઈરાન સાથે ભારતના સંબંધો ક્યારેય ખરાબ રહ્યા નથી. હા, પ્રતિબંધોને કારણે બંને દેશોના સંબંધોમાં ચોક્કસ ઉતાર-ચઢાવ આવ્યા હતા. ૨૦૨૧ માં, વિદેશ પ્રધાન જયશંકર રાષ્ટ્રપતિ રાયસીના શપથ ગ્રહણ માટે તેહરાન ગયા હતા. દ્ગજીછ અજિત ડોભાલ પણ નિયમિત રીતે ઈરાનની મુલાકાતે છે. છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના સંબંધો ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં રાષ્ટ્રપતિ રાયસીનું નિધન દ્વિપક્ષીય સંબંધોની દ્રષ્ટિએ ભારત માટે મોટી ખોટ છે.
ઈરાન અને ભારતની મિત્રતાના કારણે એપ્રિલમાં જ્યારે ઈઝરાયેલનું જહાજ જપ્ત કરવામાં આવ્યું ત્યારે થોડા સમય પછી ઈરાને જહાજમાં સવાર ભારતીયોને મુક્ત કરવાનું શરૂ કર્યું. ઈરાનના રાજદૂતો અને નેતાઓએ ઘણીવાર કહ્યું છે કે ભારત સાથેના તેમના સંબંધો ઐતિહાસિક છે, જે સેંકડો વર્ષ જૂના છે. અમારી વચ્ચે ઘણી સામ્યતાઓ છે. આપણા આથક સંબંધો વધુ વધી શકે છે.
ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના નિધન પર પીએમ મોદીના શબ્દો બંને દેશોના સંબંધોને વ્યક્ત કરે છે. તેણે લખ્યું, ’ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. ઈબ્રાહિમ રાયસીના નિધનથી ખૂબ જ દુ:ખી અને આઘાત. ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં તેમના યોગદાનને હંમેશા યાદ રાખવામાં આવશે. તેમના પરિવાર અને ઈરાનના લોકો પ્રત્યે મારી સંવેદના. ભારત દુખની ઘડીમાં ઈરાનની સાથે છે. રાયસીનું નિધન એક મિત્ર તરીકે ભારત માટે મોટી ખોટ છે. ઈરાનના કાયદા અનુસાર, આવા સમયે ઉપરાષ્ટ્રપતિને કાર્યભાર આપવામાં આવે છે અને બે મહિનામાં નવા રાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરવામાં આવે છે. એ વાત ચોક્કસ છે કે નવા રાષ્ટ્રપતિ કોણ બને પણ રાયસી દ્વારા ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના સંબંધોને મળેલી ગતિ વધુ મજબૂત થશે.