નવીદિલ્હી, ભારત દ્વારા બિન બાસમતી ચોખાની નિકાસ પરના પ્રતિબંધથી પાકિસ્તાનના ખેડૂતોને ઘણો ફાયદો થયો છે. પાકિસ્તાન બ્યુરો ઓફ સ્ટેટિસ્ટિક્સ ડેટા દર્શાવે છે કે ૧૦ મહિનામાં ચોખાની નિકાસ ૫ મિલિયન ટનના આંકને વટાવી ગઈ છે, જે ગયા વર્ષના સમાન સમયગાળામાં ઇં૧.૮ બિલિયનની સરખામણીમાં ઇં૩.૪ બિલિયનની કમાણી કરી હતી. પરંતુ પાકિસ્તાનને એ વાતની પણ ચિંતા છે કે જો ભારત ચૂંટણી પછી નિકાસ પ્રતિબંધ હટાવે તો તેના ખેડૂતો પર આફત આવશે.
અહેવાલ અનુસાર ૩૦ જૂને પૂરા થતા આ નાણાકીય વર્ષમાં પાકિસ્તાનમાંથી ચોખાની નિકાસ ૫૮ લાખ ટનના આંકડાને સ્પર્શી શકે છે. આટલા મોટા પાયા પર ચોખાની નિકાસનું મુખ્ય કારણ માત્ર ભારતમાંથી બિન-બાસમતી ચોખાની નિકાસ પરનો પ્રતિબંધ જ નથી, પરંતુ સાનુકૂળ હવામાને પણ મોટી ભૂમિકા ભજવી છે.પાકિસ્તાનમાંથી બિન-બાસમતી ચોખાની નિકાસમાં ૩૨ ટકાનો અભૂતપૂર્વ વધારો થયો છે અને બાસમતી ચોખાની નિકાસમાં ૨૪ ટકાનો વધારો થયો છે. ૧૦ મહિના દરમિયાન, બાસમતીનો નિકાસ ભાવ પ્રતિ ટન ઇં૧,૧૪૧ હતો અને બિન-બાસમતીનો નિકાસ ભાવ ઇં૫૭૩ પ્રતિ ટન હતો.
પાકિસ્તાનની કૃષિ નીતિ સંશોધન સંસ્થાના સ્થાપક અને અધ્યક્ષ હમીદ મલિક માને છે કે દેશની ચોખાની નિકાસમાં અભૂતપૂર્વ તેજી આવી છે કારણ કે હવામાન અનુકૂળ રહ્યું છે, ખેડૂતોને ચોખાના ઉત્પાદન માટે તમામ સુવિધાઓ મળી છે, સરકાર અને ખાનગી ક્ષેત્રે હાઇબ્રિડ બિયારણનો વિકાસ કર્યો છે અને ખેડૂતોને સરકારી સહાય મળી. તેઓ કહે છે, ‘જો હું છેલ્લા ૧૦ વર્ષમાં ચોખાની નિકાસમાં પાકિસ્તાનના અભૂતપૂર્વ પ્રદર્શનનું મુખ્ય કારણ કહું તો તે દેશમાં ખાનગી ક્ષેત્ર દ્વારા હાઇબ્રિડ બિયારણનો વિકાસ છે. ૧૯૬૦ના દાયકામાં ચોખામાં ઈરી જાતો અને ઘઉંના બીજની આયાત કર્યા પછી પાકિસ્તાનમાં આ બીજી હરિત ક્રાંતિ કહી શકાય.’
તે જ સમયે, તે એ વાતનું પણ દુ:ખી છે કે ઔપચારિક ચુકવણી ચેનલોના અભાવને કારણે, પાકિસ્તાન યમન અને ઇરાકના બજારોમાં બાસમતી ચોખા વેચવા સક્ષમ નથી. તેમનું કહેવું છે કે પાકિસ્તાનના કેટલાક સ્થાનિક નિકાસકારોએ યમનના બજારમાં ચોખા વેચવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ તેમના પૈસા ત્યાં જ ફસાઈ ગયા હતા.
યમન અને ઈરાકી બજારોમાં મોટા ભાગના ચોખા તુર્કી અને ભારતમાંથી જાય છે. તેમનું કહેવું છે કે ઈરાક ભારતમાંથી દર વર્ષે ઓછામાં ઓછા ૭ લાખ ટન ચોખાની આયાત કરે છે, જે દર્શાવે છે કે ત્યાંના લોકો બાસમતી ચોખાનો સ્વાદ માણી રહ્યા છે. રાઇસ એક્સપોર્ટર્સ એસોસિએશન ઓફ પાકિસ્તાનના એક અધિકારીનું કહેવું છે કે પાકિસ્તાન પાસે કાયનાત જાતના બાસમતી ચોખાનો વિપુલ ભંડાર છે. આ વિવિધતા પાકિસ્તાનમાંથી નિકાસ થતી મુખ્ય બાસમતી જાત છે.
તેઓ કહે છે કે તેની કિંમત ભારતીય બાસમતી (૧,૧૧૫ પ્રતિ ટન) ની કિંમત કરતા વધારે છે, જેના કારણે યુરોપિયન યુનિયન અને બ્રિટને આ સિઝનમાં આ વિવિધતાની ઓછી ખરીદી કરી છે, જેના કારણે તેની નિકાસને ૨૪ ટકાના ઘટાડા સાથે મોટો ફટકો પડ્યો છે. પાકિસ્તાને વિપુલ પ્રમાણમાં ચોખાનું ઉત્પાદન કર્યું છે અને મોટા પાયે તેની નિકાસ કરી રહી છે. ત્યાં બાસમતી સહિતના તમામ પ્રકારના ચોખાનો સ્ટોક આ વર્ષ માટે ખૂબ જ વધી ગયો છે અને આ સ્ટોક એટલો બધો છે કે આવતા વર્ષે પણ સ્થાનિક ઉપયોગ માટે ખૂબ જ છે. તે જ સમયે, આગામી સિઝનમાં ચોખાનું પુષ્કળ ઉત્પાદન થવાનું છે.
ચોખાના નિકાસકાર ઈમરાન શેખનું કહેવું છે કે જો ભારત ચૂંટણી પછી બિન-બાસમતી ચોખા પરનો નિકાસ પ્રતિબંધ હટાવે છે, તો તે પાકિસ્તાનના ખેડૂતો માટે આફત ફેલાવશે. તેમને ડર છે કે પાકિસ્તાનના ખેડૂતો આગામી સિઝનમાં બજારની જરૂરિયાત કરતાં વધુ નોન-બાસમતી ચોખાનું ઉત્પાદન કરવા જઈ રહ્યા છે, જેને કદાચ કોઈ ખરીદનાર નહીં મળે.
ગયા વર્ષે જુલાઈમાં, ભારતે બાસમતી ચોખા સિવાય તમામ પ્રકારના કાચા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. સ્થાનિક માંગને પહોંચી વળવા અને ચોખાના વધતા ભાવને રોકવાના ઉદ્દેશ્યથી આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.ભારતીય બજારમાં ચોખાના ભાવ વધવા લાગ્યા છે. જુલાઈ મહિનામાં જ ચોખાના ભાવમાં ૧૦-૨૦ ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો. આને ધ્યાનમાં રાખીને, સરકારે સૌથી વધુ નિકાસ કરતા બિન-બાસમતી સફેદ ચોખા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.આ પછી, તે જ વર્ષે ઓગસ્ટ મહિનામાં, બાસમતી ચોખાની નિકાસ પર પણ કેટલીક શરતો સાથે પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. સરકારે કહ્યું કે માત્ર ૧૨૦૦ ડોલર પ્રતિ ટનના ભાવવાળા બાસમતી ચોખાની નિકાસને મંજૂરી આપવામાં આવશે.