આ સપ્તાહની શરૂઆતમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની રશિયાની બે દિવસીય મુલાકાત પર અમેરિકાની નારાજગી સ્પષ્ટપણે સામે આવી છે. એક તરફ એવી માહિતી બહાર આવી રહી છે કે જો બિડેન પ્રશાસનના ઉચ્ચ અધિકારીએ ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયને ફોન કરીને પોતાની નારાજગી વ્યક્ત કરી છે, તો બીજી તરફ નવી દિલ્હી ખાતેના અમેરિકી રાજદૂત એરિક ગારસેટીએ એક જાહેર કાર્યક્રમમાં મોદીની રશિયા મુલાકાતની આડક્તરી રીતે ટીકા કરી છે.
ગારસેટ્ટીએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું કે, ‘હું ભારતની વ્યૂહાત્મક સ્વાયત્તતાનું સન્માન કરું છું, પરંતુ યુદ્ધના સમયમાં કોઈ વ્યૂહાત્મક સ્વાયત્તતા હોતી નથી.’ તેવી જ રીતે, શાંતિ સ્થાપવાની વડાપ્રધાન મોદીની વાત તરફ આંગળી ચીંધતા ગારસેટ્ટીએ કહ્યું કે હવે માત્ર શાંતિ સ્થાપવાની વાત કરવાનો સમય નથી, પરંતુ જે લોકો શાંતિને ખલેલ પહોંચાડી રહ્યા છે તેમને પણ સજા કરવી પડશે.
તેણે રશિયા પાસેથી હથિયાર ખરીદવાની ભારતીય વ્યૂહરચના પર પણ સવાલ ઉઠાવ્યા છે અને સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે ભારતે તેના સંરક્ષણ ભાગીદાર તરીકે અમેરિકા અને રશિયા વચ્ચે પસંદગી કરવી પડશે. તેણે એ પણ યાદ અપાવ્યું કે આજે અમેરિકા શ્રેષ્ઠ સંરક્ષણ સાધનો બનાવી રહ્યું છે અને તે આ શો ભારત સાથે શેર કરવા પણ તૈયાર છે.
વડાપ્રધાન મોદી ૮-૯ જુલાઈના રોજ રશિયાના પ્રવાસે હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન તેઓ ચાર વખત રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનને મળ્યા હતા. મોદીની મુલાકાતના પહેલા જ દિવસે રશિયાએ યુક્રેનની રાજધાની કિવમાં બાળકોની હોસ્પિટલ પર હુમલો કર્યો હતો. મોદીએ પુતિન સાથે બે વખત આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો અને કહ્યું કે બાળકોના મૃત્યુ પર તેઓ દિલગીર છે. તેણે પુતિનને સંદેશ પણ આપ્યો કે યુદ્ધના મેદાનમાંથી શાંતિ પુન:સ્થાપિત થશે નહીં.
પીએમ મોદીની આ મુલાકાતને લઈને એક દિવસ પહેલા અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ભવન, રક્ષા મંત્રાલય અને વિદેશ મંત્રાલયે અલગ-અલગ નિવેદન જારી કર્યા છે. પરંતુ ગુરુવારે નવી દિલ્હીમાં એક ડિફેન્સ થિંક ટેક્ધ ઈવેન્ટમાં તેમના ભાષણમાં ગારસેટ્ટીએ મોદીની રશિયાની મુલાકાતના અનેક પરોક્ષ સંદર્ભો આપ્યા હતા. આમાં તેમની નારાજગી સ્પષ્ટ દેખાતી હતી.
ગારસેટ્ટીએ યુક્રેન પર રશિયાના હુમલાની તુલના ભારતના પૂર્વીય ક્ષેત્ર પર ચીનના હુમલા સાથે કરતા કહ્યું કે આજે કોઈ યુદ્ધ બહુ દૂર નથી. દુનિયા તે દેશો પર નજર રાખી રહી છે જે અન્ય દેશોની સાર્વભૌમત્વનું ઉલ્લંઘન કરે છે. આપણે ભારતને એ યાદ કરાવવાની જરૂર નથી કે સરહદ કેટલી મહત્વપૂર્ણ છે. આપણે આ સિદ્ધાંતો પર સાથે રહેવું જોઈએ.
આ સિદ્ધાંતોના આધારે જ વિશ્ર્વમાં શાંતિ સ્થાપી શકાય છે. વિશ્ર્વની બે સૌથી મોટી લોકશાહી આ ક્ષેત્રમાં સ્થિરતા વધારી શકે છે. એ જ રીતે, વડા પ્રધાન મોદીની મુલાકાત દરમિયાન રશિયા સાથે કરવામાં આવેલા દસ કરારોની તુલનામાં, ગયા વર્ષે મોદીની અમેરિકા મુલાકાત દરમિયાન સંયુક્ત ઘોષણા પણ ૧૭૩ મુદ્દાઓ પરના કરારને આગળ લાવી હતી. ગારસેટ્ટીએ જણાવ્યું હતું કે જ્યારે નેતાઓની બેઠક પછી સંયુક્ત ઘોષણા જારી કરવામાં આવે છે, ત્યારે આપણે તેને જોઈને જોઈ શકીએ છીએ કે કઈ નકલી છે. રશિયા સાથે ભારતના સંબંધોથી ચિંતિત, યુએસ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકારજેક સુલિવને ગુરુવારે નવી દિલ્હીને ચેતવણી આપી હતી કે રશિયા પર લાંબા ગાળાના અને વિશ્ર્વસનીય ભાગીદાર તરીકે દાવ લગાવવો યોગ્ય નથી.