હરિયાણામાં વિધાનસભા ચૂંટણી માટે મતદાન પૂર્ણ થયું. આઠમી ઓક્ટોબરે ખબર પડશે કે ભાજપ અહીં જીતની હેટ્રિક પુરી કરશે કે કોંગ્રેસ 10 વર્ષ બાદ ફરી સત્તામાં આવશે. આ સવાલોના જવાબ જાણવા પત્રકારો હરિયાણાની તમામ 90 વિધાનસભા બેઠકો પર પહોંચ્યા હતા. રાજકીય નિષ્ણાતો, વરિષ્ઠ પત્રકારો અને સામાન્ય લોકો સાથે વાત કરીને અમે પવનની દિશા સમજી શક્યા.
આ વાતચીતથી સમજાયું કે કોંગ્રેસ હરિયાણામાં સૌથી મોટી પાર્ટી બનશે અને પોતાના દમ પર સરકાર પણ બનાવી શકે છે. સતત બે ટર્મથી સરકાર બનાવી રહેલ ભાજપ બહુમત માટે જરૂરી 46 બેઠકોના આંકડાથી દૂર જણાઈ રહ્યું છે. પાર્ટી બીજા સ્થાને રહેશે. જો કે નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે 18 બેઠકો એવી છે કે જ્યાં બંને વચ્ચે જોરદાર ટક્કર છે.ભાજપ-કોંગ્રેસ સિવાય INLD-BSP ગઠબંધન, JJP-SP ગઠબંધન અને આમ આદમી પાર્ટી જેવા અન્ય પક્ષો કોઈ ફેરફાર કરતા જોવા મળતા નથી.
બે કારણો જે બંને પક્ષોને આશ્ચર્યચકિત કરી શકે છે
- પહેલું- જો 22 થી 25% જાટ અને 21% દલિત વસતી લોકસભાની ચૂંટણીની જેમ કોંગ્રેસની તરફેણમાં એકજૂટ રહે અને અન્ય જ્ઞાતિઓની વોટબેંકમાં વિભાજન થાય તો સ્થિતિ ક્લીન સ્વીપ જેવી થશે. તે સ્થિતિમાં કોંગ્રેસની બેઠકોની સંખ્યા 60 સુધી પણ પહોંચી શકે છે. આ સ્થિતિમાં ભાજપની સીટોની સંખ્યા 20થી નીચે જઈ શકે છે.
- બીજું- જાટ-દલિત મતોનું વિભાજન થાયઅને જો ભાજપ 7 થી 8% બ્રાહ્મણ, 6 થી 7% વૈશ્ય, 7 થી 8% પંજાબી અને 30 થી 32% ઓબીસી મતદારોના મોટા હિસ્સાને આકર્ષવામાં સફળ થાય છે, તો તેની બેઠકોની સંખ્યા પણ વધશે. 30 સુધી પહોંચી શકે છે. ભાજપ અને RSS આ વર્ગોને આકર્ષવા માટે જમીન પર સખત મહેનત કરી છે.
હરિયાણાના પવનની દિશા 4 પોઈન્ટમાં સમજો
- કોંગ્રેસને 44-54 બેઠકો મળી શકે છે. એટલે કે પાર્ટી બહુમતી સાથે સરકાર બનાવી શકે છે.
- ભાજપને 19 થી 29 બેઠકો મળી શકે છે. પાર્ટી જીટી રોડ બેલ્ટ અને દક્ષિણ હરિયાણામાંથી મહત્તમ સીટો મેળવી શકે છે. જાટલેન્ડના બાંગર અને દેસવાલ બેલ્ટમાં ભાજપ પાછળ જોવા મળી રહ્યું છે.
- હરિયાણામાં INLD-BSP ગઠબંધન ત્રીજા સ્થાને રહી શકે છે. તેને 1 થી 5 સીટ મળી શકે છે.
- અપક્ષ ઉમેદવારો 4 થી 9 બેઠકો જીતી શકે છે. પૂર્વ ડેપ્યુટી સીએમ દુષ્યંત ચૌટાલાની પાર્ટી JJP અને આમ આદમી પાર્ટી હરીફાઈમાં નથી. તેમને 1 થી 2 બેઠકો મળી શકે છે.
ચૂંટણીની શરૂઆતથી જ વાતાવરણ કોંગ્રેસ તરફી રહ્યું છે. સત્તાવિરોધી, ખેડૂતોની નારાજગી, યુવાનો અને રેસલર્સના આંદોલનને કારણે ભાજપ શરૂઆતથી જ પાછળ દેખાતો હતો. મોટી રેલીઓ બાદ થોડી ગતિ સર્જાઈ હતી, પરંતુ સમય ઓછો હોવાથી તેનો લાભ લઈ શકાયો ન હતો.
એક્સપર્ટે કહ્યું- ભાજપની હેટ્રિક મુશ્કેલ, ખેડૂતોના આંદોલનની અસર દેખાઈ
હરિયાણાના પોલિટિકલ એક્સપર્ટ વિજય સભરવાલ કહે છે, ‘મને નથી લાગતું કે ભાજપ આ વખતે જીતની હેટ્રિક ફટકારી શકશે. પહેલું કારણ એ છે કે PM મોદીનું નામ 2014 અને 2019માં લોકપ્રિય હતું, હવે એવું નથી. ખેડૂતોને 13 મહિના સુધી આંદોલન પર બેસવું પડ્યું. જેના કારણે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પાર્ટી વિરુદ્ધ વાતાવરણ સર્જાયું છે. ત્યાંના લોકો ભાજપને પસંદ નથી કરતા.‘બીજું કારણ મનોહર લાલ ખટ્ટર છે.
10 વર્ષ સુધી અન્ય નેતાઓને કાઢવાની રાજનીતિ કરી. જેના કારણે નુકસાન થતું હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. જાટ નેતાઓને કાઢ્યા કર્યો હતો. અનિલ વિજને સાઈડલાઈન કર્યા હતા. આ બાબતો મહત્વની છે. જૂના નેતાઓને હટાવવામાં નુકસાન થયું હતું. કોંગ્રેસ છોડી ગયેલા નેતાઓની વિશ્વસનિયતા ઘટી છે.ત્રીજું કારણ છેલ્લી ઘડીએ નાયબ સૈનીને મુખ્યમંત્રી બનાવવાનું છે. તેની બહુ અસર થઈ ન હતી. સૈની સમાજનું સમર્થન ચોક્કસપણે છે, પરંતુ સમગ્ર સમાજ ક્યારેય એક નેતાના સમર્થનમાં નથી. જો સૈનીને પહેલા સીએમ બનાવ્યા હોત તો કદાચ તેઓ ભાજપને સારી સ્થિતિમાં લાવી શક્યા હોત.’જો કોંગ્રેસની વાત કરીએ તો કુમારી સેલજા કોંગ્રેસને બહુ નુકસાન કરી શકશે નહીં. રણદીપ સુરજેવાલા અને કિરણ ચૌધરી નુકસાન કરી શકે છે. કોંગ્રેસે સારું કર્યું કે તેમણે જૂથબંધી મુજબ ટિકિટની વહેંચણી કરી નથી. તેમણે આવું 2019માં કર્યું, ત્યારે પાર્ટી હારી ગઈ હતી.
કોઈ પક્ષ જીતની હેટ્રિક નોંધાવી શક્યો નથી, શું પરંપરા ચાલુ રહેશે?
હરિયાણાના ઈતિહાસમાં આજ સુધી કોઈ પાર્ટી સતત 10 વર્ષથી વધુ સમય સુધી સત્તામાં નથી રહી. છેલ્લા 20 વર્ષમાં ભાજપ અને કોંગ્રેસે સતત બે વખત સરકાર બનાવી, પરંતુ ત્રીજી વખત હાર થઈ. ભૂપેન્દ્ર સિંહ હુડ્ડા 2005માં કોંગ્રેસના સીએમ બન્યા અને 2009માં તેમની સરકારનું પુનરાવર્તન કર્યું. 2014માં ભાજપને હરિયાણામાં પહેલીવાર પોતાના દમ પર બહુમતી મળી અને મનોહર લાલ ખટ્ટર મુખ્યમંત્રી બન્યા. 2019માં, તેમના નેતૃત્વમાં, પાર્ટીએ સતત બીજી વખત સરકાર બનાવી. જો કે, આ માટે તેમણે દુષ્યંત ચૌટાલાની જનનાયક જનતા પાર્ટી (JJP) સાથે ગઠબંધન કરવું પડ્યું.
આ વખતે જો બીજેપી ફરી સરકાર બનાવવામાં સફળ થશે તો હરિયાણાના ઈતિહાસમાં આવું કરનાર તે પહેલી પાર્ટી બની જશે. અને જો તે સત્તા સુધી નહીં પહોંચે તો હરિયાણાની પરંપરા ચાલુ રહેશે જેમાં કોઈ પક્ષ સતત ત્રીજી વખત સત્તા સુધી પહોંચી શક્યો નથી.