- ચૂંટણી બોન્ડની ખરીદીની તપાસનો આદેશ આપી શકે નહીં કે તે ધારણા પર કે તે કોન્ટ્રાક્ટ આપવા માટે એક પ્રકારનો વ્યવહાર હતો.
સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનામાં કોર્ટ-નિરીક્ષણની તપાસની માંગ કરતી અનેક અરજીઓને ફગાવી દીધી હતી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડી.વાય. ચંદ્રચુડ અને જસ્ટિસ જે. બી. પારડીવાલાની ખંડપીઠે કહ્યું કે બંધારણની કલમ ૩૨ હેઠળ આ તબક્કે દખલગીરી અયોગ્ય અને અકાળ કાર્યવાહી હશે. સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે તે ચૂંટણી બોન્ડની ખરીદીની તપાસનો આદેશ આપી શકે નહીં કે તે ધારણા પર કે તે કોન્ટ્રાક્ટ આપવા માટે એક પ્રકારનો વ્યવહાર હતો. તમને જણાવી દઈએ કે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાને સુપ્રીમ કોર્ટે આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં રદ્દ કરી દીધી હતી.
અરજીઓને ફગાવી દેતા બેન્ચે કહ્યું, ’કોર્ટે ચૂંટણી બોન્ડને પડકારતી અરજીઓ પર વિચાર કર્યો કારણ કે તેમાં ન્યાયિક સમીક્ષાનું પાસું હતું. પરંતુ જ્યારે કાયદા હેઠળ ઉપાયો ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે ફોજદારી અનિયમિતતા ધરાવતા કેસોને કલમ ૩૨ હેઠળ લાવવામાં ન આવે.’ બંને એનજીઓ દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી પીઆઈએલમાં આ યોજનાની આડમાં રાજકીય પક્ષો, કોર્પોરેશનો અને તપાસ એજન્સીઓ વચ્ચે સ્પષ્ટ સાંઠગાંઠનો આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો હતો.
તમને જણાવી દઈએ કે બંને એનજીઓ અને પીઆઇએલમાં રાજકીય પક્ષો અને કંપનીઓ વચ્ચે ’સ્પષ્ટ ડીલિંગ’ના આરોપો લગાવવામાં આવ્યા હતા. ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમને ’કૌભાંડ’ ગણાવતા, અરજીમાં સત્તાવાળાઓને વિવિધ રાજકીય પક્ષોને દાન આપતી ’શેલ કંપનીઓ અને ખોટ કરતી કંપનીઓ’ના ભંડોળના સ્ત્રોતની તપાસ કરવા માટે નિર્દેશની માંગ કરવામાં આવી હતી. પાંચ સભ્યોની બંધારણીય બેન્ચે ૧૫ ફેબ્રુઆરીએ ’ઇલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ’ને ફગાવી દીધી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય બાદ સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ ચૂંટણી પંચ સાથે ડેટા શેર કર્યો હતો, જે બાદમાં પંચ દ્વારા જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો.
ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રાની બેંચે કહ્યું કે બંધારણની કલમ ૩૨ હેઠળ આ તબક્કે દખલગીરી અયોગ્ય અને બાલિશ હશે. સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે તે કરાર પરસ્પર લાભ પર આધારિત હોવાની ધારણા પર ચૂંટણી બોન્ડની ખરીદીની તપાસનો આદેશ આપી શકે નહીં. બેન્ચે કહ્યું કે ’કોર્ટે ચૂંટણી બોન્ડને પડકારતી અરજીઓ પર વિચાર કર્યો કારણ કે તેમાં ન્યાયિક સમીક્ષાનું પાસું હતું, પરંતુ ફોજદારી ગેરરીતિઓ સાથે સંકળાયેલા કેસ કલમ ૩૨ હેઠળ ન આવવા જોઈએ, જ્યારે અન્ય ઉપાયો કાયદા હેઠળ ઉપલબ્ધ છે.’
સુપ્રીમ કોર્ટ એનજીઓ – કોમન કોઝ એન્ડ સેન્ટર ફોર પબ્લિક ઈન્ટરેસ્ટ લિટીગેશન અને અન્યો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીઓની સુનાવણી કરી રહી હતી. ઉપરાંત અન્ય બે અરજીઓ ડૉ. ખેમ સિંહ ભાટી અને સુદીપ નારાયણ તામનકર અને જયપ્રકાશ શર્મા દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી. પીઆઈએલમાં, બંને એનજીઓએ આરોપ મૂક્યો હતો કે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની આડમાં રાજકીય પક્ષો અને કોર્પોરેટ વચ્ચે પરસ્પર લાભ માટે વ્યવહાર થયો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે તાજેતરમાં ચૂંટણી બોન્ડ યોજના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે આ યોજના બંધારણની કલમ ૧૯(૧)નું ઉલ્લંઘન કરે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમની પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા પર પણ સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. ઉપરાંત, ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ જારી કરતી બેંક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાને નવા બોન્ડ ઈશ્યુ કરતા અટકાવવામાં આવ્યા હતા.
સુપ્રીમ કોર્ટ એનજીઓ – કોમન કોઝ એન્ડ સેન્ટર ફોર પબ્લિક ઈન્ટરેસ્ટ લિટીગેશન અને અન્યો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીઓની સુનાવણી કરી રહી હતી. ઉપરાંત અન્ય બે અરજીઓ ડૉ. ખેમ સિંહ ભાટી અને સુદીપ નારાયણ તામનકર અને જયપ્રકાશ શર્મા દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી. પીઆઈએલમાં, બંને એનજીઓએ આરોપ મૂક્યો હતો કે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની આડમાં રાજકીય પક્ષો અને કોર્પોરેટ વચ્ચે પરસ્પર લાભ માટે વ્યવહાર થયો હતો.
સુપ્રીમ કોર્ટે તાજેતરમાં ચૂંટણી બોન્ડ યોજના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે આ યોજના બંધારણની કલમ ૧૯(૧)નું ઉલ્લંઘન કરે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમની પારદશતા અને નિષ્પક્ષતા પર પણ સવાલો ઉઠાવ્યા હતા. ઉપરાંત, ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ જારી કરતી બેંક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાને નવા બોન્ડ ઈશ્યુ કરવાથી રોકી દેવામાં આવ્યા હતા.