બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો આપવાની માંગ ઘણા સમયથી ઉઠી રહી છે. તાજેતરના દિવસોમાં એનડીએમાં સામેલ ઘણા રાજકીય પક્ષોએ બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળવો જોઈએ તેવી માંગને સમર્થન આપ્યું હતું. સોમવારે જ્યારે જેડીયુના રામપ્રીત મંડલે સંસદમાં સરકારને આ અંગે પ્રશ્ર્ન પૂછ્યો ત્યારે નાણા રાજ્ય મંત્રીએ કહ્યું કે બિહાર રાજ્ય માટે વિશેષ દરજ્જાના માપદંડમાં ફિટ નથી.
રામપ્રીત મંડલે પ્રશ્ર્ન પૂછ્યો હતો કે, ‘આથક વિકાસ અને ઔદ્યોગિકીકરણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શું સરકાર બહારના રાજ્યો અને અન્ય અત્યંત પછાત રાજ્યોને વિશેષ દરજ્જો આપવાનો પ્રસ્તાવ ધરાવે છે, જો હા, તો વિગતો આપો?’ આ પ્રશ્ર્નના જવાબમાં નાણા રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ કહ્યું, ‘ભૂતકાળમાં, રાષ્ટ્રીય વિકાસ પરિષદ (દ્ગડ્ઢઝ્ર) એ કેટલાક રાજ્યોને યોજના સહાય માટે વિશેષ શ્રેણીનો દરજ્જો આપ્યો હતો, જેમાં ઘણી વિશેષતાઓ હતી, જેના પર વિશેષ ધ્યાન આપવાની જરૂર હતી. આ વિશેષતાઓમાં ડુંગરાળ અને મુશ્કેલ ભૂપ્રદેશ, ઓછી વસ્તી અથવા આદિવાસી વસ્તીનો મોટો હિસ્સો, પડોશી દેશો સાથેની સરહદોનું વ્યૂહાત્મક સ્થાન, આથક અને માળખાકીય પછાતતા અને રાજ્યના નાણાંની બિનઆથક પ્રકૃતિનો સમાવેશ થાય છે.’
નાણા રાજ્ય મંત્રીએ કહ્યું, ‘અગાઉ, બિહારની વિશેષ શ્રેણીના દરજ્જાની વિનંતી પર એક ઇન્ટર-મિનિસ્ટરીયલ ગ્રુપ દ્વારા વિચારણા કરવામાં આવી હતી, જેણે ૨૦૧૨માં એક રિપોર્ટ રજૂ કર્યો હતો,આઇએમજીએ નિષ્કર્ષ કાઢ્યો હતો કે હાલના એનડીસી ધોરણો આના આધારે છે. બિહાર માટે સ્પેશિયલ કેટેગરીના દરજ્જાનો કોઈ કેસ નથી. ,
નાણા રાજ્ય મંત્રીના આ નિવેદન પર રાષ્ટ્રીય જનતા દળએ ઝાટકણી કાઢી છે.રાજદએ ટ્વિટર પર પોસ્ટ કરીને લખ્યું છે કે, “બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો નહીં મળે!” સંસદમાં મોદી સરકાર. નીતીશ કુમાર અને જેડીયુના લોકો હવે આરામથી કેન્દ્રમાં સત્તા ભોગવી શકશે અને ‘વિશેષ દરજ્જા’ પર દંભી રાજનીતિ ચાલુ રાખી શકશે! દિલ્હી પહોંચેલા આરજેડી સુપ્રીમો લાલુ પ્રસાદ યાદવે પણ આ અંગે પ્રતિક્રિયા આપી છે. લોક્સભામાં સરકાર દ્વારા વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો ન આપવા અંગેની પ્રતિક્રિયા પર લાલુ યાદવે કહ્યું કે, ‘નીતીશ કુમારે કહ્યું હતું કે તેઓ વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો આપશે, અમે રાજીનામું આપીશું. કેન્દ્રને આપીને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળશે.
વાસ્તવમાં, બજેટ પહેલા બિહારને વિશેષ દરજ્જો આપવાનો અવાજ વધુને વધુ બુલંદ બની રહ્યો હતો. એનડીએના સાથી પક્ષોએ સર્વસંમતિથી કહ્યું હતું કે બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળવો જોઈએ. નીતીશ કુમારની જેડીયુ, જીતન રામ માંઝીની એચએએમ અને ચિરાગ પાસવાનની એલજેપીએ પણ બિહારને વિશેષ દરજ્જાની માંગ કરી હતી. જ્યારે જેડીયુ નેતાએ કહ્યું કે બિહાર માટે વિશેષ રાજ્યની જરૂર છે, તો ૐછસ્એ કહ્યું કે તેના વિના આપણે વિકાસ કરી શક્તા નથી. અમારી પાસે સંસાધનોનો અભાવ છેપતેથી બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળવો જોઈએ.
ચિરાગ પાસવાનની પાર્ટીના સાંસદ અરુણ ભારતીએ બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો આપવાની માંગ પર બોલતા કહ્યું કે, કોઈપણ સંજોગોમાં વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવશે. જો નીતિ આયોગની જોગવાઈઓ બદલવાની જરૂર છે, તો સાથે બેસો. ગઠબંધનના નેતાઓ સાથે ચર્ચા થશે.
વિશેષ શ્રેણીનો દરજ્જો મળવા પર, કેન્દ્ર સરકાર ૯૦ ટકા ભંડોળ તે રાજ્યને કેન્દ્રિય પ્રાયોજિત યોજનાઓ લાગુ કરવા માટે આપે છે, જ્યારે અન્ય રાજ્યોમાં તે ૬૦ ટકા અથવા ૭૫ ટકા છે. બાકીની રકમ રાજ્ય સરકાર દ્વારા ખર્ચવામાં આવે છે. જો ફાળવેલ રકમ ખર્ચવામાં ન આવે, તો તે સમાપ્ત થતી નથી અને તેને આગળ ધપાવવામાં આવે છે. રાજ્ય કસ્ટમ ડ્યુટી, આવકવેરો અને કોર્પોરેટ ટેક્સ સહિત કર અને ડ્યુટીમાં નોંધપાત્ર છૂટનો આનંદ માણે છે. કેન્દ્રના કુલ બજેટના ૩૦ ટકા સ્પેશિયલ કેટેગરીના રાજ્યોને જાય છે.