નવીદિલ્હી, સિંહો પર કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં ખૂબ જ ચિંતાજનક ચિત્ર સામે આવ્યું છે. એવું જાણવા મળ્યું છે કે, આફ્રિકન સિંહોની વસ્તી ઘટી રહી છે, અને તેઓ લુપ્ત થવાના આરે પહોંચી ગયા છે. એક નવા ચિંતાજનક અભ્યાસમાં આ આકર્ષક પ્રાણીઓના ઝડપી ઘટાડાની વાત સામે આવી છે, જેના કારણે તેમના સંરક્ષણ માટે નીતિની ઝડપથી સમીક્ષા કરવાની અને વધુ સારા અને અસરકારક પગલાં લેવાની જરૂર છે. આ અભ્યાસમાં આફ્રિકામાં સંરક્ષણ પ્રયાસોને માર્ગદર્શન આપવા માટે સિંહ સંરક્ષણના પ્રયાસોમાં રહેલી ઘોંઘાટની તપાસ કરીને ઇકોલોજીકલ અને સામાજિક-આર્થિક જોખમ પરિબળો બંને પર ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું.
આ અભ્યાસ, વિશ્ર્વભરના ૩૨ જુદા જુદા સહ-લેખકોની આગેવાની હેઠળ, જેમાં લુપ્તપ્રાય વન્યજીવ ટ્રસ્ટના સેમ નિકોલ્સન, યુનિવર્સિટી ઓફ ઓક્સફોર્ડના વાઇલ્ડલાઇફ કન્ઝર્વેશન રિસર્ચ યુનિટ (વિલ્ટસીઆરયુ) ના પ્રોફેસર એમી ડિકમેન સાથે, કોમ્યુનિકેશન્સ અર્થ એન્ડ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયો હતો. પર્યાવરણ, સિંહોમાં ઝડપી ઘટાડો દર્શાવે છે. ઘટી રહેલી વસ્તીને રેખાંક્તિ કરવામાં આવી છે.
પ્રથમ વખત, તે જોવામાં આવ્યું છે કે, કેવી રીતે પર્યાવરણીય અને સામાજિક-રાજકીય જોખમો સિંહોને અસર કરે છે. આ અભ્યાસ સિંહો અને અન્ય જૈવવિવિધતાને બચાવવામાં રાજકારણીઓ, અર્થશાસ્ત્રીઓ, વિકાસ નિષ્ણાતો અને અન્ય લોકોની ભૂમિકાના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડે છે. તે પર્યાવરણીય અને સામાજિક-રાજકીય જોખમોના સંયોજનને કારણે છે કે, વિવિધ વિસ્તારોમાં સિંહોની વસ્તીમાં વિવિધતા જોવા મળે છે.
સંશોધકો જણાવ્યું હતુ કે, કે સુદાન અને બેનિન બંનેમાં સિંહોની સમાન વસ્તી છે. જ્યારે બેનિનમાં સામાજિક-રાજકીય બાબતોમાં સ્થિરતા છે, ત્યારે સુદાન ગૃહયુદ્ધમાં ફસાયેલું છે અને ત્યાં રેઝર ગોઠવવાનું મુશ્કેલ છે, જેના કારણે સિંહોને બચાવવાનું ખૂબ મુશ્કેલ બન્યું છે. તેઓએ વાઇલ્ડસીઆરયુના દાયકાઓ-લાંબા મોનિટરિંગ ડેટાનો ઉપયોગ કરીને, જોખમોને બે શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરીને, આફ્રિકાની સિંહની વસ્તીને ઓળખવા અને નકશા બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો:
જ્યારે સિંહોની ઓછી વસ્તી, માનવ અને પશુઓની ઊંચી ગીચતા જેવા પરિબળોને ઇકોલોજીકલ પરિબળોની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે માથાદીઠ નીચી જીડીપી અને વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર જેવા પરિબળોને સામાજિક-રાજકીય જોખમોની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા હતા. આ તમામ જોખમો માટે એક વિશેષ અનુક્રમણિકા બનાવવામાં આવી હતી. આનાથી જાણવા મળ્યું કે, કઈ વસ્તી વધુ વિવિધ પડકારોનો સામનો કરી રહી છે.
પ્રોફેસર ડિકમેનના મતે, વિવિધ પ્રકારના જોખમો હોવા છતાં કેટલીક વસ્તીમાં સમાન સૂચકાંક હોઈ શકે છે, તેથી સંરક્ષણવાદીઓ, રોકાણકારો વગેરે માટે અહીં નાના તફાવતોને પણ સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે. આફ્રિકાના સિંહો માટે સંરક્ષણ રોકાણોની સંભવિતતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ઇકોલોજીકલ અને સામાજિક-રાજકીય પરિબળોને એક જ સૂચકાંકમાં જોડવાનું આ પ્રથમ સંશોધન છે.
સંશોધન દર્શાવે છે કે, ૬૨ ફ્રી-રેન્જિંગ જંગલી આફ્રિકન સિંહોની વસ્તીમાંથી અડધા કરતાં પણ ઓછા લોકોમાં સો કરતાં વધુ સિંહો છે, અને આ પ્રાણીઓ ફક્ત ૨૫ આફ્રિકન દેશોમાં રહે છે, જેમાંથી અડધામાં ૨૫૦ કરતાં ઓછા સિંહો છે. આ વિખરાયેલી વસ્તી અદ્રશ્ય થવાનું વધુ જોખમ ધરાવે છે. માનવીય પડકારો આફ્રિકામાં સિંહોના ભાવિને અનિશ્ર્ચિત બનાવી રહ્યા છે.