બ્રિક્સ સમિટમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ભાગ લેવા પર સસ્પેન્સ છે. આ સમિટ દક્ષિણ આફ્રિકાના શહેર જોહાનિસબર્ગમાં 22 થી 24 ઓગસ્ટ દરમિયાન યોજાવાની છે. રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન પહેલા જ સમિટમાં ભાગ લેવાનો ઈન્કાર કરી ચુક્યા છે.
ન્યૂઝ એજન્સી ‘રોયટર્સ’ અનુસાર- મોદી આ બેઠકમાં વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાઈ શકે છે. ભારત ઉપરાંત બ્રાઝિલ, રશિયા, ચીન અને દક્ષિણ આફ્રિકા બ્રિક્સના સભ્ય દેશો છે. BRICS શબ્દ સભ્ય દેશોના નામના પહેલા અક્ષર પરથી બન્યો છે.
જ્યારે ન્યૂઝ એજન્સીએ મોદીના દક્ષિણ આફ્રિકા જવા અને બ્રિક્સ સમિટમાં ભાગ લેવા અંગે સવાલ કર્યો તો ત્યાંથી કોઈ જવાબ આવ્યો નહીં. રિપોર્ટ અનુસાર- ચીન અને રશિયા બ્રિક્સમાં કેટલાક વધુ દેશોને સામેલ કરવા માંગે છે, જ્યારે ભારતની આ મામલે કેટલીક શરતો છે.
પાકિસ્તાનની સાથે સાઉદી અરેબિયા, ઈરાન સહિત 19 દેશોએ બ્રિક્સના સભ્ય બનવાની ઓફર કરી છે. BRICS દેશોએ સંગઠનને મજબૂત કરવા માટે વધુ સભ્યો ઉમેરવાની વાત પણ કરી છે. જોકે પાકિસ્તાન માટે તેમાં સ્થાન મેળવવું લગભગ અશક્ય છે.
અર્થતંત્ર સૌથી મોટું કારણ છે. BRICS વિશ્વની સૌથી સમૃદ્ધ આર્થિક સંસ્થા G7 સાથે સીધી સ્પર્ધા કરે છે. GDP દીઠ ખરીદ શક્તિ સમાનતાની દ્રષ્ટિએ ચીન સૌથી મોટું અર્થતંત્ર છે, જેમાં ભારત ત્રીજા, રશિયા છઠ્ઠા અને બ્રાઝિલ આઠમા ક્રમે છે. વિશ્વના GDPમાં તમામ બ્રિક્સ દેશોનો હિસ્સો 31.5% છે. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાનને તેમાં સામેલ કરવાથી સંગઠન આર્થિક રીતે નબળું પડશે.
ગયા મહિને ભારતે શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન (SCO)ની બેઠકનું આયોજન કર્યું હતું. તે છેલ્લી ક્ષણે વર્ચ્યુઅલ રીતે આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આનું કારણ હજુ સ્પષ્ટ થયું નથી. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલય દ્વારા આ અંગે કોઈ નિવેદન બહાર પાડવામાં આવ્યું નથી.
રિપોર્ટમાં એક ટોચના ભારતીય અધિકારીને ટાંકીને કહેવામાં આવ્યું છે કે મોદી સરકાર હવે BRICS અને SCOને લઈને બહુ સક્રિય રહેવા માંગતી નથી. તેનું કારણ એ છે કે આ બંને પ્લેટફોર્મ પર ચીનનો દબદબો છે અને ચીન સાથે ભારતના સંબંધો લગભગ ત્રણ વર્ષથી સારા નથી. 2020માં લદ્દાખમાં ભારત અને ચીનના સૈનિકો વચ્ચેની અથડામણ બાદ જે સ્થિતિ સર્જાઈ હતી, તે હજુ સુધી સંપૂર્ણ રીતે સુધરી શકી નથી.
એક કારણ એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તાજેતરના સમયમાં ભારત અને અમેરિકા ખૂબ જ નજીક આવી ગયા છે અને ચીન માટે પશ્ચિમી દેશોનો અણગમો કોઈ છૂપી વાત નથી. ગયા મહિને SCO સમિટ પહેલા મોદી અમેરિકાના પ્રવાસેથી પરત ફર્યા હતા. ત્યાં બાઈડેન પ્રશાસને તેમનું રેડ કાર્પેટ સ્વાગત કર્યું હતું. જોકે, રશિયાએ આ અંગે ખૂબ જ બેલેન્સ પ્રતિક્રિયા આપી હતી. પુતિન સરકારે કહ્યું હતું કે ભારત અને અમેરિકાના સંબંધો તેની જગ્યાએ છે. રશિયાને આમાં કોઈ સમસ્યા નથી.
ભારતમાં આવતા મહિને G20 સમિટ યોજાવા જઈ રહી છે. આમાં તમામ સભ્ય દેશોના રાજ્યોના વડાઓ ભાગ લેશે.
બ્રિક્સ સમિટમાં પુતિનની સહભાગિતાને લઈને યજમાન દક્ષિણ આફ્રિકા મૂંઝવણમાં હતું. તેનું કારણ એ છે કે ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC) એ રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વિરુદ્ધ યુક્રેન પર હુમલા અને યુદ્ધ અપરાધો માટે વોરંટ જારી કર્યું છે અને જો તેઓ જોહાનિસબર્ગ આવે છે તો તેમની ધરપકડનું જોખમ છે. તેથી, દક્ષિણ આફ્રિકા અને રશિયન સરકાર વચ્ચે સમજૂતી થઈ હતી અને તે પછી પુતિનની ગેરહાજરી વિશે માહિતી આપવામાં આવી હતી.
પુતિનનું ભાગ ન લેવા અંગે દક્ષિણ આફ્રિકાએ કહ્યું- અમે આ અંગે રશિયન સરકાર સાથે વાત કરી હતી. બંને દેશો એ વાત પર સહમત થયા છે કે પુતિન આ બ્રિક્સ સમિટમાં ભાગ લેશે નહીં. ન્યૂઝ એજન્સી ‘રોયટર્સ’ના અહેવાલ મુજબ – પુતિન વિરુદ્ધ આંતરરાષ્ટ્રીય ફોજદારી અદાલતમાં યુદ્ધ અપરાધોને લઈને કેસ નોંધવામાં આવ્યો છે અને જો તેઓ જોહાનિસબર્ગ આવ્યા હોત તો દક્ષિણ આફ્રિકાની સરકારે સભ્ય દેશ હોવાના કારણે પુતિનની ધરપકડ કરવી પડી હોત. . તેથી, બંને દેશોએ નિર્ણય લીધો કે પુતિને આ સમિટમાં ભાગ લેવો જોઈએ નહીં.
ICCએ આ વર્ષે માર્ચમાં પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જાહેર કર્યું હતું. તેના પર યુક્રેનના આક્રમણ દરમિયાન યુક્રેનિયન બાળકોને ગેરકાયદેસર રીતે રશિયા મોકલવાનો આરોપ છે. બીજી તરફ, રશિયાનો દાવો છે કે તે ICCનું સભ્ય નથી, તો પુતિન વિરુદ્ધનું વોરંટ પણ ગેરકાયદે માનવામાં આવશે.