- કેન્દ્રને તેમને રાજસ્થાન ટ્રાન્સફર કરવા માટે વિચારણા કરવા જણાવ્યું.
નવીદિલ્હી, સુપ્રીમ કોર્ટ દક્ષિણ આફ્રિકા અને નામીબિયાથી મધ્યપ્રદેશના કુનો નેશનલ પાર્કમાં બે મહિનાથી ઓછા સમયમાં લાવવામાં આવેલા ત્રણ ચિત્તાઓના મૃત્યુ અંગે ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી અને કેન્દ્રને રાજકારણથી ઉપર ઉઠવા કહ્યું. રાજસ્થાન. જસ્ટિસ બી. આર. જસ્ટિસ ગવઈ અને સંજય કરોલની બેન્ચે કેન્દ્રને જણાવ્યું હતું કે નિષ્ણાતોના અહેવાલો અને લેખો પરથી એવું જણાય છે કે કેએનપી પાસે મોટી સંખ્યામાં ચિત્તાઓ માટે પૂરતી જગ્યા નથી અને કેન્દ્ર સરકાર તેમને અન્ય અભ્યારણોમાં સ્થાનાંતરિત કરવાનું વિચારી શકે છે.
“બે મહિનામાં ત્રણ મૃત્યુ (ચિતાના) ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે. એવું લાગે છે કે કુનો પાસે આટલા બધા ચિત્તાઓ માટે પૂરતી જગ્યા નથી. એક જગ્યાએ ચિત્તાની સાંદ્રતા ઘણી વધારે છે. તમે રાજસ્થાનમાં યોગ્ય સ્થાન કેમ નથી શોધતા? રાજસ્થાનમાં વિપક્ષી પાર્ટીનું શાસન હોવાનો અર્થ એ નથી કે તમે તેને ધ્યાનમાં લેશો નહીં. કેન્દ્ર તરફથી હાજર રહેલા વધારાના સોલિસિટર જનરલ ઐશ્ર્વર્યા ભાટીએ જણાવ્યું હતું કે તેમને અન્ય અભયારણ્યમાં સ્થાનાંતરિત કરવા સહિતના તમામ સંભવિત પાસાઓની તપાસ કરવામાં આવશે. હજુ પણ કામ ચાલુ છે.
નોંધનીય છે કે, સાડા ચાર વર્ષની માદા ચિતા નામની સાશાનું ૨૭ માર્ચે કિડનીની બિમારીના કારણે મોત થયું હતું. તેને લગભગ છ મહિના પહેલા નામીબિયાથી લાવવામાં આવ્યો હતો અને મધ્યપ્રદેશના કેએનપીમાં રાખવામાં આવ્યો હતો. આ સિવાય દક્ષિણ આફ્રિકાથી લાવવામાં આવેલ ’ઉદય’ નામના ચિતાનું ૨૩મી એપ્રિલે અને માદા ચિતા ’દક્ષા’નું ૯મી મેના રોજ મૃત્યુ થયું હતું.
બેન્ચે કહ્યું કે અહેવાલો પરથી એવું જણાય છે કે સંવનનનો પ્રયાસ કરતી વખતે નર ચિત્તો વચ્ચે હિંસક સંપર્કને કારણે એક દીપડો મૃત્યુ પામ્યો હતો અને અન્ય કિડની સંબંધિત બિમારીને કારણે મૃત્યુ પામ્યો હતો. ખંડપીઠે કહ્યું, “અમને ખબર પડી કે માદા ચિત્તા જે કિડની સંબંધિત બિમારીને કારણે મૃત્યુ પામી હતી તે ભારતમાં લાવવામાં આવે તે પહેલા આ સમસ્યાથી પીડિત હતી. સવાલ એ છે કે જો માદા ચિત્તા બીમાર હતી તો તેને ભારતમાં લાવવાની મંજૂરી કેવી રીતે આપવામાં આવી.ભાટીએ કહ્યું કે તમામ ચિતાઓનું પોસ્ટમોર્ટમ કરવામાં આવ્યું છે અને ટાસ્ક ફોર્સ આ મામલાની તપાસ કરી રહી છે.
બેન્ચે કહ્યું, “તમે વિદેશથી ચિત્તા લાવી રહ્યા છો, તે સારી વાત છે. પરંતુ તેમને પણ સુરક્ષિત રાખવાની જરૂર છે. તેમને યોગ્ય આવાસ આપવાની જરૂર છે, તમે કુનોથી વધુ યોગ્ય આવાસ કેમ નથી શોધતા. સર્વોચ્ચ અદાલતની ગ્રીન બેન્ચનું નેતૃત્વ કરી રહેલા જસ્ટિસ ગવઈએ જણાવ્યું હતું કે પર્યાવરણીય મુદ્દાઓ તેમની ખૂબ ચિંતા કરે છે અને તે તેમના હૃદયની નજીકનો વિષય છે.
ભાટીએ કહ્યું કે ચિત્તાઓના મૃત્યુ અસામાન્ય નથી પરંતુ તેઓ સંપૂર્ણ તપાસ કરી રહ્યા છે અને જો કોર્ટ ઇચ્છે તો સરકાર મૃત્યુની વિગતો આપતું વધારાનું સોગંદનામું દાખલ કરવા માંગે છે. ખંડપીઠે કહ્યું, “આ કોર્ટના આદેશ બાદ ચિત્તા લાવવામાં આવ્યા હતા. એવું લાગે છે કે કુનો પાસે તેમના માટે પૂરતી જગ્યા નથી, તેથી તેમને મધ્યપ્રદેશ અથવા રાજસ્થાનના અન્ય અભયારણ્યોમાં જ્યાં તે યોગ્ય હોય ત્યાં સ્થળાંતર કરવાનું વિચારો.
જસ્ટિસ ગવઈએ ભાટીને કહ્યું, “આ મુદ્દામાં પક્ષ-રાજકારણ ન લાવો. બધા ઉપલબ્ધ આવાસને ધ્યાનમાં લો, જે તેમના માટે યોગ્ય હોય. જો ચિત્તાઓને મહારાષ્ટ્રમાં લાવવામાં આવે તો મને આનંદ થશે.” ભાટીએ કહ્યું કે મુકુન્દ્રા નેશનલ પાર્ક તૈયાર છે અને ટાસ્ક ફોર્સ તેમાંથી કેટલાકને ધ્યાનમાં ના અન્ય રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનોમાં સ્થાનાંતરિત કરવાનું પણ વિચારી રહી છે. ખંડપીઠે ઉનાળાના વેકેશન પછી વધુ સુનાવણી માટે આ મામલાની સૂચિબદ્ધ કરી હતી. સર્વોચ્ચ અદાલત કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા દાખલ કરાયેલી અરજીની સુનાવણી કરી રહી હતી, જેમાં કેન્દ્રએ કોર્ટ પાસેથી નિર્દેશ માંગ્યો હતો કે નેશનલ ટાઈગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી ને હવે નિષ્ણાત સમિતિ પાસેથી માર્ગદર્શન અને સલાહ લેવી જરૂરી છે. આ નિષ્ણાત સમિતિની રચના ૨૮ જાન્યુઆરી, ૨૦૨૦ ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ પર કરવામાં આવી હતી.