- મોદી સરકારની ’મૌન વ્યૂહરચના’, જેણે ચીનને મોટો ઝટકો આપ્યો; જિનપિંગ માથું પછાડે છે
દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે એશિયા ૨૧મી સદીનું નેતૃત્વ કરશે. પરંતુ એશિયામાં એવો દેશ કોણ હશે જે વિશ્ર્વનો નવો નેતા બનશે? આ માટે ભારત અને ચીન વચ્ચે ગળાકાપ સ્પર્ધા ચાલી રહી છે. જ્યારે ચીને છેલ્લા ૫૦ વર્ષમાં વિકાસના કાર્યોમાં ઘણો આગળ વયો છે, ત્યારે ભારતે પણ મોડું થવા છતાં ઝડપી ગતિ અને સ્માર્ટ વ્યૂહરચના અપનાવીને ડ્રેગનને હરાવવાનું શરૂ કર્યું છે. મોદી સરકારે તાજેતરમાં ચીનને એટલો મોટો ઝટકો આપ્યો છે કે તાનાશાહી રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ માથું ટેકવી રહ્યા છે.
વાસ્તવમાં, ભારતે વ્યૂહાત્મક રીતે ચીનને હરાવીને બાંગ્લાદેશમાં મોંગલા પોર્ટના ટમનલના સંચાલનનો અધિકાર મેળવી લીધો છે. નિષ્ણાતોના મતે ભારત માટે આ એક મોટી સફળતા છે. આ માટે બંને દેશો વચ્ચે સખત સ્પર્ધા હતી પરંતુ આખરે ભારતે આ ડીલ હાંસલ કરી લીધી છે. બંગાળની ખાડીના મુખ પર સ્થિત બાંગ્લાદેશના મહત્વના બંદરને ચલાવવાનો અધિકાર મળવાથી ભારતની દરિયાઈ દોડને મોટો વેગ મળશે. મોંગલા બંદર પરના ટમનલનું સંચાલન ઇન્ડિયન પોર્ટ ગ્લોબલ લિમિટેડ દ્વારા કરવામાં આવશે.
નિષ્ણાતોના મતે, તાજેતરના વર્ષોમાં આ ત્રીજું મહત્વનું વિદેશી બંદર છે જેના માટે ભારતે સંચાલનનો અધિકાર મેળવ્યો છે. પહેલું બંદર ઈરાનનું ચાબહાર હતું અને બીજું મ્યાનમારનું સિત્તવે હતું. આ ત્રણ વિદેશી બંદરોને ચલાવવાનો અધિકાર મળવાથી વિશ્ર્વમાં ભારતનો પ્રભાવ પણ વયો છે. આ પોર્ટને લઈને ભારત અને બાંગ્લાદેશ વચ્ચે થયેલા કરારની વિગતો હજુ સામે આવી નથી, પરંતુ માનવામાં આવે છે કે આ કરારથી બંને દેશોને ઘણો ફાયદો થશે.
નિષ્ણાતોના મતે હિંદ મહાસાગરમાં સ્થિત દેશોમાં ૧૭ બંદરોના નિર્માણ અને સંચાલનમાં ચીન કોઈને કોઈ રીતે સામેલ છે. તે આ ૧૭માંથી ૧૩ પોર્ટનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, આ બંદરો વ્યાપારી પ્રવૃત્તિઓ માટે બનાવવામાં આવ્યા છે પરંતુ ચીન આ બંદરોનો બેવડો ઉપયોગ કરે છે. તે બંદરો દ્વારા હિંદ મહાસાગરમાં ભારતીય નૌકાદળ સહિત અન્ય દેશોની નૌકાદળ પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખે છે. જો જરૂર પડે તો આ બંદરોની સુરક્ષાના નામે તે પોતાની નૌકાદળને બોલાવીને નજીકના દરિયામાં કાયમી ધોરણે તૈનાત કરી શકે છે, જેનાથી ભારત માટે ખતરો વધી જશે.
ભારતને ઘેરી લેવા માટે, તે માલદીવ, શ્રીલંકા, મ્યાનમાર, પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશને ઘેરવામાં ઘણા સમયથી વ્યસ્ત છે, જેથી તેમના બંદરો ચીનને સોંપી દેવામાં આવે અને તે તેની નૌકાદળને ચીનના મુખમાં મોકલવાનું બહાનું બનાવી શકે. ભારત. આ યોજના હેઠળ, તેણે મ્યાનમારથી સિત્તવે અને બાંગ્લાદેશથી મોંગલા બંદર લેવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, પરંતુ ભારતની સ્માર્ટ વ્યૂહરચનાથી બંને દેશોને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
ભારતે બેક ચેનલ દ્વારા બંને દેશોને સ્પષ્ટપણે સમજાવ્યું હતું કે તે તેમના સુખ-દુ:ખમાં કટ્ટર સાથી છે. પરંતુ ચીન ભારત પ્રત્યેની તેમની દુશ્મનાવટને બહાર કાઢવા માટે તેમને પ્યાદા તરીકે ઉપયોગ કરવા માંગે છે. બંને દેશોના વિકાસ સાથે તેને કોઈ લેવાદેવા નથી. આવી સ્થિતિમાં ચીનને તેમનું પોર્ટ આપવાથી તેઓ ભારત સાથે કાયમી દુશ્મનાવટ કરશે અને એક વિશ્ર્વાસુ મિત્ર પણ ગુમાવશે. બંને દેશોએ ભારતના સરળ શબ્દો સમજીને ચીનના પ્રસ્તાવને ફગાવી દીધો. આનાથી ચીનને મોટો ફટકો પડ્યો છે. સંરક્ષણ નિષ્ણાતોના મતે મોંગલા પોર્ટ પૂર્ણ થવાથી એશિયામાં ભારતનું વર્ચસ્વ વધુ વધશે. તે હિંદ મહાસાગરના પશ્ર્ચિમ અને પૂર્વ કિનારા પર પોતાનો પ્રભાવ વધારવા માટે સતત પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. આ સાથે તે પ્રાદેશિક સુરક્ષામાં તેની ભૂમિકાને વધુ મજબૂત બનાવી રહ્યું છે.
જ્યારે ચીને શ્રીલંકાના હમ્બનટોટા બંદરને ૯૯ વર્ષ માટે લીઝ પર લીધું છે, ત્યારે ભારત હવે દક્ષિણ નિકોબાર ટાપુઓમાં એક નવું લશ્કરી-આથક રોકાણ ક્ષેત્ર બનાવી રહ્યું છે. માલદીવને ચીનીઓના હાથમાં જતું જોઈને તેણે તેની બાજુમાં આવેલા લક્ષદ્વીપમાં નેવલ બેઝ તૈયાર કરવાનું શરૂ કર્યું, જેથી ચીની નૌકાદળ ક્યારેય કોઈ જહાજ પર હુમલો કરવાનો પ્રયાસ કરે તો તેને અરબી સમુદ્રમાં ડુબાડી શકે.
હિંદ મહાસાગરના દેશોમાં પોતાનો પગદંડો મજબૂત કરવા માટે ચીન સતત નાના દેશોને પોતાના પ્રભાવ હેઠળ લઈ રહ્યું છે અને ત્યાં બંદરો અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સુવિધાઓ વિક્સાવી રહ્યું છે. તેણે પાકિસ્તાનના ગ્વાદરથી લઈને પૂર્વ આફ્રિકાના જીબુટી સુધીના ઘણા બંદરોમાં રોકાણ કરીને તેની સ્થિતિ મજબૂત કરી છે. ભારત હજુ પણ આ મામલે હલકું છે. જોકે, આ ઉણપની ભરપાઈ કરવા માટે તેણે હવે તેની ગતિ વધારી છે.