મોદી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળનું પ્રથમ બજેટ આજે એટલે કે ૨૩મી જુલાઈએ આવ્યું હતું. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણનું આ સતત સાતમું બજેટ હતું. સામાન્ય ચૂંટણી પછી આવેલા આ બજેટમાં સરકારની જાહેરાતો પર સૌની નજર ટકેલી હતી. આવી સ્થિતિમાં ખેડૂતોને પણ આ બજેટ પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ હતી અને સરકારે તેમના માટે ઘણી મહત્વની જાહેરાતો પણ કરી હતી.
દેશના નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે મંગળવારે સંસદમાં કેન્દ્રીય બજેટ ૨૦૨૪ રજૂ કર્યું. આ વર્ષના બજેટમાં ખેડૂતો પર વિશેષ યાન આપવામાં આવ્યું છે અને ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે અનેક પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. ખેડૂતો અને કૃષિ ક્ષેત્ર માટે બજેટમાં ૧.૫૨ લાખ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ ભંડોળથી કૃષિ અને સંબંધિત ક્ષેત્રો માટે યોજનાઓ બનાવવામાં આવશે. આ સમયગાળા દરમિયાન નિર્મલા સીતારમણના બોક્સમાંથી ખેડૂતો માટે ઘણી યોજનાઓ બહાર આવી છે. બજેટ ૨૦૨૪માં કેન્દ્ર સરકારનું યાન કૃષિ માળખાને મજબૂત કરવા, કૃષિમાં ટેક્નોલોજીને પ્રોત્સાહન આપવા અને કુદરતી ખેતી તરફ ખેડૂતોનો ઝોક વધારવા પર છે. જો કે, વડાપ્રધાન ક્સિાન સન્માન નિધિ અને એમએસપીની રકમમાં વધારાને લઈને બજેટમાં કોઈ જાહેરાત કરવામાં આવી નથી.
ખેડૂતો માટે સરકારનું ખાનું ખુલ્યું:
ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર: દેશના ૪૦૦ જિલ્લાઓમાં ડીપીઆઇનો ઉપયોગ કરીને ખરીફ પાકોનું ડિજિટલ સર્વે હાથ ધરવામાં આવશે.,જન સમર્થ આધારિત ક્સિાન ક્રેડિટ કાર્ડ પાંચ રાજ્યોમાં જારી કરવામાં આવશે.,લોબસ્ટર બ્રૂડસ્ટોક માટે કેન્દ્રિય સંવર્ધન કેન્દ્રોનું નેટવર્ક સ્થાપવા માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવશે.,ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાના વિકાસ અને રોજગાર સર્જનને વેગ આપવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે રાષ્ટ્રીય સહકાર નીતિ તૈયાર કરવામાં આવશે.,૩૨ કૃષિ અને બાગાયત વિસ્તારોમાં પાકની ૧૦૯ ઉચ્ચ ઉપજ અને આબોહવા અનુકૂળ જાતો ખેડૂતોને મુક્ત કરવામાં આવશે.,અમલીકરણમાં મદદ કરવા માટે ૧૦ હજાર જરૂરિયાત આધારિત બાયો-ઇનપુટ સંસાધન કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવશે.,પ્રમાણપત્ર અને બ્રાન્ડિંગ દ્વારા દેશભરના ૧ કરોડ ખેડૂતોને કુદરતી ખેતીનો પરિચય કરાવવામાં આવશે.,તેલીબિયાં માટે આત્મનિર્ભરતા હાંસલ કરવા માટે, ’સ્વ-નિર્ભર તેલીબિયાં અભિયાન’ શરૂ કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
ગત બજેટમાં સરકારે ખેડૂતો માટે એગ્રીકલ્ચર એક્સીલેટર ફંડ બનાવવાની જાહેરાત કરી હતી. જેના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં કૃષિ આધારિત સ્ટાર્ટઅપને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. ભારતને શ્રી અણ્ણાનું વૈશ્ર્વિક હબ બનાવવા માટે, હૈદરાબાદની ભારતીય મિલેટ સંશોધન સંસ્થામાં સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. પશુપાલન, ડેરી અને માછીમારી માટે ૨૦ લાખ કરોડ રૂપિયાના કૃષિ ધિરાણની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. ઉપરાંત, પીએમ મત્સ્ય સંપદા યોજના હેઠળ, ૬,૦૦૦ કરોડ રૂપિયાના રોકાણનો લક્ષ્યાંક નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો. આમાં માછીમારો, માછલી વિક્રેતાઓ અને માછલી ઉછેર સાથે સંબંધિત નાના અને મયમ વ્યવસાયોને સપ્લાય ચેઇનને વિસ્તારવામાં મદદ કરવામાં આવશે. પીએમ ક્સિાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ દેશના ૧૧.૪ કરોડ ખેડૂતોના ખાતામાં ૨.૨ લાખ કરોડ રૂપિયા જમા કરવામાં આવ્યા હતા. એગ્રી-ટેક આધારિત એગ્રી સ્ટાર્ટ-અપ્સને પ્રોત્સાહન આપવા અને વિક્સાવવા માટે કૃષિ માટે ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની રચના કરવામાં આવી હતી. ૨૫૧૬ કરોડના ખર્ચે દેશમાં ૬૩ હજાર પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મંડળીઓનું કોમ્પ્યુટરાઈઝેશન કરવામાં આવી રહ્યું છે.
ખેડૂતો માટે વિકેન્દ્રિત સંગ્રહ ક્ષમતા મોટા પાયે બનાવવામાં આવી રહી છે.ગોબરધન યોજના હેઠળ ૫૦૦ નવા વેસ્ટ ટુ વેલ્થ બાયોગેસ પ્લાન્ટ બનાવવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. આ માટે ૧૦ હજાર કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી.મનરેગા યોજના હેઠળ ૨૫ હજાર કરોડ રૂપિયાના બજેટની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. ઉપરાંત, સક્ષમ આંગણવાડી અને પોષણ, રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમ અને સમગ્ર શિક્ષા યોજના અને સમર્થ યોજના અને સ્વચ્છ ભારત મિશન હેઠળ ૪૫ હજાર કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા હતા. આગામી ત્રણ વર્ષમાં એક કરોડ ખેડૂતો ઓર્ગેનિક ખેતી અપનાવી શકે તે માટે ૧૦ હજાર બાયો ઇનપુટ રિસોર્સ સેન્ટર બનાવવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
તેમજ તે સન્માન નિધિ યોજનાને લગતી કોઈ મોટી જાહેરાત કરી શક્તી નથી. પીએમ ક્સિાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ દેશના ગરીબ ખેડૂતોને દર વર્ષે છ હજાર રૂપિયાની આથક સહાય આપવામાં આવે છે. એવી અપેક્ષા છે કે પીએમ ક્સિાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ ૬,૦૦૦ રૂપિયાની વાષક નાણાકીય સહાયને વધારીને ૮,૦૦૦ રૂપિયા કરવામાં આવી શકે છે. આજે મોંઘવારી ઝડપથી વધી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં સરકારનું આ પગલું દેશના કરોડો ખેડૂતોને મોટી રાહત આપી શકે છે.