મુંબઇ, બોમ્બે હાઈકોર્ટે એક કેસમાં ઈડીને કડક ચુકાદો આપ્યો છે. એક કેસની સુનાવણી દરમિયાન હાઈકોર્ટે કહ્યું કે ઊંઘનો અધિકાર માનવીની મૂળભૂત જરૂરિયાત છે અને તેને ન આપવી એ કોઈપણ વ્યક્તિના માનવ અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. જસ્ટિસ રેવતી મોહિતે-ડેરે અને મંજુષા દેશપાંડેની ખંડપીઠે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ઈડી) ને જ્યારે પણ મની લોન્ડરિંગ નિવારણ અધિનિયમ (પીએમએલએ) હેઠળ કોઈને સમન્સ જારી કરે ત્યારે નિવેદનો રેકોર્ડ કરવા માટે દુનિયાભરનો સમય આપવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો જારી કરવામાં આવશે.
હાઈકોર્ટ ગાંધીધામના રહેવાસી ૬૪ વર્ષીય રામ કોટુમલ ઈસરાની દ્વારા તેમની ધરપકડને ગેરકાયદેસર જાહેર કરવાની માંગ કરતી અરજીની સુનાવણી કરી રહી હતી. એડવોકેટ વિજય અગ્રવાલ, આયુષ જિંદાલ અને યશવર્ધન તિવારીએ કોર્ટને જણાવ્યું હતું કે ૭ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૩ના રોજ ઇસરાની દિલ્હીમાં સવારે ૧૦.૩૦ વાગ્યે તપાસમાં જોડાયા હતા અને તેમની અંગત સ્વતંત્રતા સાથે ચેડા કરવામાં આવ્યા હતા, તેમનો મોબાઈલ ફોન જપ્ત કરવામાં આવ્યો હતો અને તેમને ED અધિકારીઓએ ઘેરી લીધા હતા અને તેમનો પીછો કર્યો હતો. તેમને વોશરૂમ સુધી.
અગ્રવાલે કોર્ટને વધુમાં જણાવ્યું હતું કે ઇસરાનીની આખી રાત પૂછપરછ કરવામાં આવી હતી, જેણે તેમના ’ઊંઘના અધિકાર’નું ઉલ્લંઘન કર્યું હતું, જે બંધારણની કલમ ૨૧ હેઠળ બાંયધરી આપવામાં આવેલા તેમના જીવનના અધિકારનો એક ભાગ છે. ઈડ્ઢએ રાત્રે ૧૦.૩૦ વાગ્યાથી સવારના ૩ વાગ્યા સુધી ઈસરાનીનું નિવેદન નોંધ્યું હતું, જેનાથી તેમને ઊંઘવાનો અધિકાર છીનવાઈ ગયો હતો. અગ્રવાલે કહ્યું કે ઈસરાનીને તબીબી સમસ્યાઓ હતી અને તેથી ઈડીએ મયરાત્રિ પછી તેનું નિવેદન નોંધવાની કોઈ ઉતાવળ કરવી જોઈતી ન હતી અને તેને આગામી તારીખે અથવા તેના થોડા દિવસો પછી પણ બોલાવવામાં આવી હોત. ઈસરાનીની ૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૩ના રોજ સવારે ૫.૩૦ વાગ્યે ઈડી દ્વારા ઔપચારિક રીતે ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
એડવોકેટ હિતેન વેનેગાંવકર અને આયુષ કેડિયા, એજન્સી તરફથી હાજર થયા, જણાવ્યું હતું કે ઈસરાનીને તેમના નિવેદનના મોડું રેકોડગ સામે કોઈ વાંધો નથી અને તેથી, તે રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું હતું. બેન્ચે કહ્યું, સામાન્ય સમયે નિવેદન નોંધવાથી વ્યક્તિ ચોક્કસપણે તેની ઊંઘ વંચિત કરે છે, જે મનુષ્યનો મૂળભૂત માનવ અધિકાર છે. અમે આ પ્રથાને સ્વીકારી શકીએ નહીં, બેન્ચે કહ્યું. ઊંઘનો અભાવ વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે, તે તેની માનસિક સ્થિતિ, કામ કરવાની કુશળતા વગેરેને બગાડે છે.
હાઈકોર્ટે કહ્યું કે, રામ કોટુમલ ઈસરાનીને એજન્સી દ્વારા તેના મૂળભૂત માનવ અધિકાર એટલે કે ઊંઘવાના અધિકારથી વંચિત કરી શકાય નહીં. યોગ્ય સમય કરતાં નિવેદન નોંધવું જોઈએ અને રાત્રે નહીં. જ્યારે વ્યક્તિની કામ કરવાની કુશળતા બગડવા લાગે છે. કોર્ટે એડવોકેટ અગ્રવાલની દલીલને ફગાવી દીધી હતી કે ઈસરાનીની ધરપકડ ગેરકાયદેસર હતી.
કોર્ટે કહ્યું કે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિને પૂછપરછ માટે બોલાવવામાં આવે છે, ત્યારે તપાસ એજન્સી એ નિર્ણય પર પહોંચી શક્તી નથી કે તે વ્યક્તિ કોઈ ગુના માટે દોષિત છે કે નહીં. અરજદાર, ૬૪ વર્ષનો, અગાઉ તેનું નિવેદન નોંધવા માટે એજન્સી સમક્ષ હાજર થયો હતો. કોર્ટે કહ્યું કે ઈસરાનીની કથિત સંમતિ હોવા છતાં મયરાત્રિ પછી રાહ જોવાના બદલે તેને અન્ય કોઈ દિવસે અથવા બીજા દિવસે પણ બોલાવી શકાઈ હોત. બેન્ચે આ મામલે પાલન કરવા માટે ૯ સપ્ટેમ્બરની તારીખ નક્કી કરી છે.