- ઉમેદવારની માલિકીની તમામ સંપત્તિનો ખુલાસો ન કરવો એ એક ખામી નથી.
નવીદિલ્હી, આ અઠવાડિયે સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂંટણી પ્રક્રિયાને લગતો મહત્વનો નિર્ણય આપ્યો છે. કોર્ટે અરુણાચલ પ્રદેશના તેજુથી અપક્ષ ધારાસભ્ય કરીખો ચૂંટણીને યથાવત રાખી છે. આ રીતે, સુપ્રીમ કોર્ટે ગુવાહાટી હાઈકોર્ટના જુલાઈ ૨૦૨૩ના નિર્ણયને રદ કર્યો. હાઈકોર્ટનો નિર્ણય એ હકીક્ત પર આધારિત હતો કે તારીખોએ તેમના નામાંકન પત્રોમાં ઉલ્લેખ કર્યો ન હતો કે તેમની પાસે ત્રણ વાહનો છે. હાઈકોર્ટના નિર્ણયને રદ કરતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે ત્રણ મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણીઓ કરી હતી. કોર્ટે કહ્યું કે ચૂંટણી લડતા ઉમેદવારને પણ ‘ગોપનીયતાનો અધિકાર’ છે. સુપ્રીમ કાર્ટે કહ્યું કે તે સંમત નથી કે ઉમેદવારે જીવનને ખુલ્લી ક્તિાબની જેમ મતદારો સમક્ષ રજૂ કરી દેવું જોઈએ.
કોર્ટે કહ્યું કે ઉમેદવાર માટે દરેક સંપત્તિ જાહેર કરવી જરૂરી નથી. મતદારને ઉમેદવાર વિશે બધું જાણવાનો ‘સંપૂર્ણ અધિકાર’ નથી. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે ધારાસભ્યએ જે જાહેર કર્યું નથી તે તેમની ૮.૪ કરોડ રૂપિયાની જાહેર કરેલી સંપત્તિની તુલનામાં ‘નજીવી’ છે. સુપ્રીમના જણાવ્યા અનુસાર, દરેક નોન-ડિક્લોઝર એ મોટી ભૂલ નથી. લોક્સભા ચૂંટણી ૨૦૨૪ વચ્ચે સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય મહત્વપૂર્ણ છે.
સુપ્રીમ કોર્ટના તાજેતરના નિર્ણયથી નેતાઓએ રાહતનો શ્વાસ લીધો હશે. સોશિયલ મીડિયાના યુગમાં નેતાઓની સાથે તેમના પરિવારજનો પણ જીવાતની જેમ કચડાઈ જાય છે. જ્યારે કોઈ ખલેલ હોય ત્યારે પરિવારના સભ્યોની અંગત માહિતી પબ્લિક ડોમેનમાં આવે છે. જો કોઈ મસાલો મળે તો મીડિયાથી લઈને રાજનેતાઓ સુધી દરેક તેની ચર્ચા ખૂબ જ ઉત્સાહથી કરે છે. છૂટાછેડાથી લઈને જાતીય પસંદ-નાપસંદ સુધીના અત્યંત અંગત વિષયો પણ લોકો સુધી પહોંચે છે.
તેના પર ટિપ્પણી કરતા સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે પ્રાઈવસીનો અધિકાર નેતાઓને પણ છે. જીઝ્ર એ કહ્યું કે ‘ગોપનીયતાનો અધિકાર’ એવી બાબતોમાં જાળવી રાખવામાં આવશે જે મતદાતા માટે ચિંતાજનક નથી અથવા જાહેર ઓફિસ માટે ઉમેદવારી માટે અપ્રસ્તુત છે.
ચૂંટણી પહેલા દરેક ઉમેદવાર પોતાની મિલક્ત અને કેસની વિગતો જનતા સમક્ષ મૂકશે. લોકશાહી પ્રક્રિયામાં સુધારો કરવાના આશયથી આ નિયમ લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટને એવું નથી લાગતું કે ‘મતદારોની ચકાસણી માટે ઉમેદવારે પોતાના જીવનને ખુલ્લી ક્તિાબની જેમ રજૂ કરી દેવું પડે’. કોર્ટે કહ્યું હતું કે ‘ઉમેદવારની માલિકીની તમામ સંપત્તિનો ખુલાસો ન કરવો એ એક ખામી નથી, જે એક મુખ્ય પાત્ર ખામી છે.’
સુપ્રીમે કહ્યું છે કે ઉમેદવાર વિશે જાણવાનો મતદારનો અધિકાર ‘સંપૂર્ણ’ નથી. મતલબ કે મતદારને નેતા વિશે બધું જાણવાનો અધિકાર નથી. કોર્ટે કહ્યું કે નેતાઓની તપાસ મહત્વની છે પરંતુ માહિતી માત્ર પબ્લિક ઓફિસ અને અંગત વર્તન સુધી મર્યાદિત હોવી જોઈએ.