વારાણસી, વારાણસીમાં કાશી વિશ્વનાથ મંદિરને અડીને આવેલી જ્ઞાનવાપી મસ્જિદનું હવે રહસ્ય ખુલશે. વારાણસીની જિલ્લા કોર્ટે ભારતીય પુરાતત્વ વિભાગ દ્વારા કરાયેલ જ્ઞાનવાપી મસ્જિદનો સર્વે રિપોર્ટ જાહેર કરવાનો આદેશ આપ્યો છે. એએસઆઇએ ૧૮ ડિસેમ્બરે કોર્ટમાં સીલબંધ કવરમાં સર્વે રિપોર્ટ રજૂ કર્યો હતો. હિંદુ પક્ષ દ્વારા ખાનગી રિપોર્ટ જાહેર કરવાની માગ કરાઈ હતી પરંતુ મુસ્લિમ પક્ષનો વાંધો અને એએસઆઈની ટીમની ચાર સપ્તાહ સુધી રોકાવાની વિનંતી બાદ કોર્ટ દ્વારા રિપોર્ટને જાહેર નહોતો કરાયો પરંતુ હવે કોર્ટે રિપોર્ટ જાહેર કરવાનો અને હિંદુ-મુસ્લિમ પક્ષને તેની એક એક નકલ આપવાનો પણ આદેશ કર્યો છે.
એએસઆઇએ કાશી વિશ્વનાથ મંદિરની બાજુમાં આવેલા જ્ઞાનવાપી પરિસરનો ૩ મહિના વૈજ્ઞાનિક સર્વે કર્યો હતો. ૧૭મી સદીની આ મસ્જિદનું નિર્માણ હિન્દુ મંદિરના અગાઉથી અસ્તિત્વમાં રહેલા માળખા પર તો નથી કરવામાં આવ્યુંને તે વાત શોધી કાઢવા માટે આ સર્વે કરાયો હતો. અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે વારાણસી જિલ્લા અદાલતના આદેશને માન્ય રાખ્યો હતો અને ચુકાદો આપ્યો હતો કે આ પગલું ન્યાયના હિતમાં જરૂરી છે અને આ વિવાદમાં હિન્દુ અને મુસ્લિમ બંને પક્ષોને ફાયદો થશે તે પછી આ સર્વેક્ષણ શરૂ થયું હતું.
અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના આદેશ બાદ જ્ઞાનવાપી સમિતિએ આ આદેશની વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે ગત વર્ષે ઓગસ્ટમાં એએસઆઈ સર્વે અંગે હાઈકોર્ટના આદેશ પર રોક લગાવવાનો ઈનકાર કરી દીધો હતો.
જ્ઞાનવાપી વિવાદને લઈને હિન્દુ પક્ષ કહે છે કે વિવાદિત માળખાની નીચે ૧૦૦ ફૂટ ઊંચુ આદિ વિશ્વેશ્વર નું સ્વયંભૂ જ્યોતિર્લિંગ છે. કાશી વિશ્વનાથ મંદિરનું નિર્માણ લગભગ ૨૦૫૦ વર્ષ પહેલા મહારાજા વિક્રમાદિત્યએ કરાવ્યું હતું, પરંતુ મુગલ સમ્રાટ ઔરંગઝેબે વર્ષ ૧૬૬૪માં મંદિર તોડી નખાવ્યું હતું. દાવામાં કહેવાયું છે કે મસ્જિદનું નિર્માણ મંદિરને તોડીને તેની ભૂમિ પર કરાયુ છે જે હવે જ્ઞાનવાપી મસ્જિદના નામે ઓળખાય છે.
અરજદારે માગણી કરી હતી જ્ઞાનવાપી પરિસરનું પુરાતાત્વિક સર્વેક્ષણ કરી એ જાણકારી મેળવવામાં આવે કે જમીનની અંદરના ભાગમાં મંદિરના અવશેષ છે કે નહીં. વિવાદિત માળખાની ફર્શ તોડીને પણ જાણવામાં આવે કે ૧૦૦ ફૂટ ઊંચું જ્યોતિલગ સ્વયંભૂ વિશ્વેશ્વર નાથ પણ ત્યાં છે કે નહીં. મસ્જિદની દિવાલોની પણ તપાસ કરીને જાણકારી મેળવવામાં આવે કે તે મંદિરની છે કે નહીં. અરજદારનો દાવો છે કે કાશી વિશ્વનાથ મંદિરના અવશેષોની પર જ્ઞાનવાપી મસ્જિદનું નિર્માણ થયું હતું. આ દલીલો બાદ કોર્ટે પુરાતત્વ ખાતાને જ્ઞાનવાપીનો સર્વે કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો.
જિલ્લા ન્યાયાધીશ ડૉ. અજય કૃષ્ણ વિશ્વેશની અદાલતે બુધવારે જ્ઞાનવાપી સંકુલના સીલબંધ સર્વે રિપોર્ટ અંગે ચુકાદો આપ્યો હતો. જિલ્લા ન્યાયાધીશે સર્વે રિપોર્ટ સાર્વજનિક કરવા આદેશ કર્યો છે. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (છજીૈં) એ પહેલા જ કોર્ટમાં રિપોર્ટ દાખલ કરી દીધો હતો.
હિંદુ પક્ષનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા એડવોકેટ વિષ્ણુ શંકર જૈને જણાવ્યું હતું કે આજે કોર્ટે બંને પક્ષોને સાંભળ્યા અને એ વાત પર સહમતિ દર્શાવી કે SIT રિપોર્ટની હાર્ડ કોપી બંને પક્ષોને આપવામાં આવશે. એએસઆઈને ઈ-મેલ દ્વારા રિપોર્ટ આપવા સામે વાંધો હતો, તેથી બંને પક્ષો રિપોર્ટની હાર્ડ કોપી મેળવવા માટે સંમત થયા. પક્ષકારો નકલ માટે કોર્ટમાં અરજી કરશે.
કોર્ટને મા શ્રૃંગાર ગૌરી કેસના વાદીઓ, સીતા સાહુ, રેખા પાઠક, મંજુ વ્યાસ અને લક્ષ્મી દેવી વતી સર્વે રિપોર્ટની નકલ આપવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી. ફરિયાદી મહિલાઓએ જણાવ્યું હતું કે આ લોકહિતનો મુદ્દો છે. તેને ગુપ્ત બનાવીને તેને બોગીમેન બનાવવામાં આવી રહ્યો છે. હિંદુ પક્ષ તરફથી અન્ય વાદી રાખી સિંહે કહ્યું કે વાદી પક્ષને કોર્ટમાં દાખલ કરાયેલા અહેવાલનો અભ્યાસ કરવાનો અધિકાર છે.
તે જ સમયે, અંજુમન ઈન્તેજામિયા મસ્જિદ કમિટીનું કહેવું છે કે જો સર્વે રિપોર્ટ વાડીની મહિલાઓને આપવામાં આવે છે, તો તે તેમને પણ ઉપલબ્ધ કરાવવો જોઈએ. બીજી તરફ, SIT નું કહેવું છે કે જ્યાં સુધી તે પ્રાચીન મૂત, સ્વયંભૂ જ્યોતિર્લિંગ , ભગવાન વિશ્વેશ્વરનાથ ના કિસ્સામાં જ્ઞાનવાપી સર્વેના અહેવાલની નકલ ફાઇલ ન કરે ત્યાં સુધી તેને સાર્વજનિક કરવામાં ન આવે.આ સમયગાળા દરમિયાન, મુસ્લિમ પક્ષે જિલ્લા ન્યાયાધીશ સમક્ષ એવી માંગણી કરી હતી કે સર્વેનો અહેવાલ ફક્ત પક્ષકારો પાસે જ રહેવો જોઈએ અને તેને જાહેર ન કરવો જોઈએ. તેના પર ડિસ્ટ્રિક્ટ જજે કહ્યું કે તમામ પક્ષકારોએ કોર્ટમાં એફિડેવિટ રજૂ કરીને સર્વે રિપોર્ટ મેળવવો જોઈએ કે તેઓ રિપોર્ટ પોતાની પાસે રાખશે અને તેને સાર્વજનિક નહીં કરે.
ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટના ગયા વર્ષે ૨૧ જુલાઈના આદેશ બાદ, છજીૈં એ કાશી વિશ્વનાથ મંદિરની બાજુમાં સ્થિત જ્ઞાનવાપી સંકુલનું વૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું હતું, તે નક્કી કરવા માટે કે મસ્જિદ હિન્દુ મંદિરના પહેલાથી અસ્તિત્વમાં રહેલા માળખા પર બનાવવામાં આવી હતી કે નહી.